Interview met Boris Zeisser, mede- architect van ons toekomstige gebouw: “Over het algemeen zijn mijn opdrachtgevers ouder en rijker dan ik.”
HOE NATRUFIED ARCHITECTURE DE WARREN HIELP ONTWERPEN - EEN INTERVIEW MET BORIS ZEISSER.
Boris Zeisser door Christian Richters
Door Linda Vermaat, januari 2022
Natrufied-architecture is een bureau dat zich richt op architectuur die haar oorsprong vindt in de natuur. Het woord Natrufied is samengesteld uit de twee woorden 'Nature' en 'Petrified', samen staan ze voor de natuur omgezet in bouwbare materialen. Oftewel; een ‘match made in nature’ met De Warren. Vijf vragen voor Boris Zeisser, met Anja Verdonk de architect van ons toekomstige gebouw.
Allereerst willen we jou een beetje beter te leren kennen. Op welk ontwerp ben je erg trots en waarom?
Mijn eerste project toen we twintig jaar geleden ons bureau begonnen was het ontwerpen en bouwen van ons eigen vakantiehuis in Zweden, het ‘Dragspelhuset’. Dat werd een heel persoonlijk huis midden in de natuur waarin de relatie tussen huis en omgeving essentieel werd. Hoe het huis samenwerkt met de naastgelegen waterval, het meer, het bos, de rotsen, de zon, dat is nog steeds enorm relevant voor alle ontwerp-opgaves die we tegenwoordig doen. Allemaal begonnen diep in de donkere Zweedse bossen.
Dragspelhuset van Natrufied Architecture, foto door Christian Richters
Ook wordt het gebouw van De Warren een spectaculair gebouw. Het kent zijn weerga in Amsterdam niet. Zowel als je kijkt naar de hele collectieve opzet, als ook de ambities in duurzaamheid die zijn behaald; zoals het gebruik van de energie-heipalen. Iedereen kan een paar zonnepanelen op zijn dak zetten, maar dit is integraal groen denken. Denk ook aan de groene gevel met hergebruikt hout - dat maakt het hele gebouw af. Een groen statement midden in de stad!
Je werd benaderd door De Warren; Hoe ging dat proces?
De Warren had een long list en daaruit zijn wij op de shortlist terecht gekomen van bij elkaar drie architecten. Om met elkaar kennis te maken heb ik het bestuur uitgenodigd om te komen kijken in Nijmegen waar onze bouwpartners vier houten woningen hebben gebouwd. Ook heb ik ze meegenomen naar een sociale woningbouw-toren die wij hebben gemaakt om te laten zien dat je ook met een lager budget iets heel moois kan bouwen. Over het algemeen zijn mijn opdrachtgevers ouder en rijker dan ik, maar nu kwam daar een groep bij de bouwplaats aanrijden in twee kleine auto’s en daar kwamen toch veel mensen uit. Eind twintigers, begin dertig zonder geld en met veel idealen. Wat me nog goed bijstaat is dat we aan het babbelen waren nadat we het gebouw hadden gezien, en Chandar [red: voorzitter en bestuurslid van De Warren] vroeg iets aan de bouwer over houtbouw. Toen stak ik mijn hand in de lucht en zei: “Ik wil straks ook iets zeggen”. Vooral over houtbouw raak ik niet uitgepraat. Chandar heeft wel eens in retroperspectief gezegd: “Doordat je toen je vinger in de lucht stak, leek het alsof je er heel veel zin in had”. En de mensen van De Warren zitten er zelf ook heel gepassioneerd in.
“Het bestuur van De Warren is mijn meest professionele opdrachtgever geweest.”
Wil je ons meenemen langs de stappen die volgden?
Met het bestuur zijn we gaan kijken naar de concrete opgaven. Locatie, wat mag je op de locatie doen, wat voor een programma van eisen hebben jullie als wooncorporatie, wat is jullie budget en is dat geborgd? Het gaat over een project van een kleine 7.5 miljoen dus is het belangrijk om helder te hebben dat het geld zeker is gesteld. Jacob-Jan [red: penningmeester van De Warren] is een enorme financiële neuzel. Hij zit overal bovenop, en schroomt niet om extreem chagrijnig te zijn als het nodig is. Dat gaf mij in het begin veel vertrouwen, want hij leek het goed voor elkaar te hebben. Verder hadden jullie al goed voorwerk gedaan voor het programma van eisen: Wat voor soort woning en welke huur bij welke soort. Zo wisten jullie wat de opbrengsten konden worden en daarmee kwam er een bepaalde hoeveelheid van woningen beschikbaar. In totaal 36 woningen. Daarna konden we over naar de vorm van het gebouw.
In enkele workshops met alle potentiële leden van De Warren hebben we de verschillende thema’s besproken, zoals: Wat is de relatie tussen persoonlijk ruimtes en gezamenlijke ruimtes? Het vormgeven van deze sessies was nadrukkelijk een co-taak. De workshops volgden elkaar in rap tempo op wat het een intensieve tijd maakte. Door alle input hebben wij drie concepten gepresenteerd waaronder de Machu Picchu, waarvoor uiteindelijk gekozen is. Machu Picchu, de grote berg die alle verdiepingen verbindt door middel van collectieve ruimtes, waaronder de trap die van beneden helemaal naar boven gaat. Met jullie feedback hebben wij dit concept verder uitgewerkt en geconcretiseerd. Vervolgens hebben wij drie keer een presentatie voor de gemeente moeten houden. Als eerste het schetsontwerp, daarna het voorlopig ontwerp en tot slot het definitief ontwerp. Bij elke sessie zitten ambtenaren van de zelfbouw-afdeling die feedback geven. Zo kijken zij of we nog binnen alle spelregels bleven. Zo moest de entree bijvoorbeeld op een bepaalde plek. Vanuit De Warren waren ook altijd mensen aanwezig bij deze sessies.
Boris Zeisser en Anja Verdonk, het team achter Natrufied Architecture, luistert naar een speech tijdens de start bouw in mei 2021, op de kavel van de Warren. Achter hen een render van hun ontwerp.
Wat was lastig?
Zoals altijd is veel lastig, maar de selectie van de aannemer was het meest ingewikkelde. Vooral omdat we zo buiten de standaard lijntjes kleurden en de markt oververhit was (en nog steeds is). Mijn tip voor andere partijen: Ga heel vroeg met een bouwer aan tafel. Echt al in het ontwerp traject. Dan kan diegene op dat moment al meerekenen en diens input inbrengen waardoor je minder voor negatieve financiële verrassingen komt te staan. In een normale markt en in normale tijd kun je een aanbesteding doen, maar in de oververhitte markt kun je beter in een bouwteam opereren.
Wat is je meegevallen?
Wat mij het ergste is meegevallen is de organisatiegraad van het bestuur van De Warren. Ik zeg regelmatig tegen mensen: “Het bestuur van De Warren is mijn meest professionele opdrachtgever geweest. Ze maken prioriteit voor dingen die prioriteit nodig hebben. Ze hebben eigen expertise in huis op de vlakken bouw, contact met de gemeenten, financiën, opzetten van workshops om tot een gezamenlijk besloten ontwerp te komen”. Dit raad ik ook echt aan andere zelfbouwgroepen aan: om mensen te vinden met een soortgelijke expertise. Ongelooflijk wat voor een kennis zij zichzelf hebben toegeëigend, dat heeft echt het verschil gemaakt. Anders weet ik niet of we het uiteindelijk hadden gehaald. Je moet er echt vóór gaan staan en je schouders eronder zetten. Normaal hebben wij contact met een projectmanager, en dat is vaak een fulltime job om zo’n proces te begeleiden. Naast tijd is het belangrijk dat je moet snappen waar het over gaat. Je moet je realiseren: het is niet één keer zondagmiddag thee drinken, maar het kost echt tijd en toewijding. Dat maakt het verschil, dan kun je méér gebouw maken voor hetzelfde geld.