Circulair bouwen wordt werkelijkheid bij De Warren

Door: Pepijn Determann

Afgelopen woensdag 29 januari is de eerste ‘oogst’ voor De Warren binnengesleept. Honderdéénentwintig hardhouten meerpalen, die na decennia verwering door klotsend water nu in de bouw een nieuw leven krijgen. De eerste slag herbruikbaar materiaal waarmee we 36 collectieve, duurzame en betaalbare woningen op Centrumeiland gaan bouwen!

Duurzame missie

Eind 2018 ontstond onder de toekomstige bewoners van De Warren een ‘oogstgroep’, met de missie om De Warren zo circulair mogelijk te bouwen. Door te bouwen met bio-based en hergebruikte materialen reduceren we de CO2 uitstoot van de bouw. Bovendien hoeven we voor elk materiaal dat we hergebruiken, geen nieuwe grondstoffen van de planeet te nemen.

Geïnspireerd op de aanpak van architecten Superuse Studios, die restmaterialen op een kwalitatieve manier hergebruiken om een voorbeeld te geven aan de bouwsector, gingen we op zoek naar bronnen van materialen die onterecht als afval worden beschouwd. We deden meerdere oproepen om onze netwerken aan te boren, belden met fabrikanten, slopers en afvalverwerkers en kwamen erachter dat Nederland op een kleinschalige, decentrale wijze met veel energie over circulariteit spreekt. Het aanbod aan bruikbare restmaterialen uit sloop, overproductie en afvalverwerking is gigantisch en er liggen veel ambities om dit een nieuw leven te geven, zij het om milieu- of om economische redenen. Ondanks het grote aanbod is de afname echter klein, waardoor de kringlopen nog niet goed op gang komen en er nog veel materiaal moet worden weggegooid, verbrand, versnipperd, vernietigd. Met het doel om Nederland in 2050 volledig circulair te krijgen en slimmer om te gaan met grondstoffen ligt er dus nog een mooie uitdaging.

Proces

We kwamen tot meer dan 60 materiaalbronnen, van landbouwkassen en bergen isolatiemateriaal tot treinrails en zeilmasten. We verzamelden alle verworven kennis in een boekje, om zo met de architect, Natrufied Architecture, te kunnen overleggen waar we de grootse ecologische en financiele winst konden behalen. Begin 2019 lag er een DO (Definitief Ontwerp) van De Warren op tafel. Aan de hand hiervan konden we de materialen matchen met de verschillende gebouwdelen.

Overzichtpagina uit het Oogstboek, door Pepijn Determann

Na de structuur van het gebouw, die we bouwen in hout afkomstig uit Europese, duurzame bosbouw, valt in de gevelbekleding de hoogste impact te behalen. We moeten aan hoge brandeisen voldoen, waardoor een houten gevel in ca. 60m3 (ongeveer 650 bomen) tropisch hardhout moet worden opgetrokken. Dit hout kunnen we moeilijk verantwoord en betaalbaar uit bossen onttrekken. Grofweg de helft hiervan is de gevelbekleding, de andere helft voor een open constructie buiten de gevel voor planten en dieren.

Gevelaanzicht De Warren © Natrufied Architecture

Meerpalen

Na verschillende mogelijkheden op uitvoerbaarheid en financiën te testen kwamen we met partijen in Rotterdam en Alkmaar te spreken die hardhouten meerpalen van Nederlandse havens afnemen en opslaan. Deze palen van de hardhoutsoorten Basralocus en Azobé zijn na decennia slijten en verwering in het water afgeschreven als meerpalen, maar hebben met aanzienlijke diktes nog een prachtige kern. Ze worden nu grotendeels doorverkocht als brandhout of voor kleine tuinprojecten, bij gebrek aan mogelijkheden voor een tweede leven. De tussenpartijen zoeken naar alternatieve afname, maar de vraag naar hegebruikt materiaal is niet groot genoeg om er een lukratief proces van te maken.

Voor de gevelconstructie van De Warren, we noemen deze ‘De Mikado’, kunnen we de palen goed gebruiken. Als we ze verzagen ontstaat een mooi beeld van verse en verweerde zijden. We spraken met de partij in Alkmaar af half januari 2020 alle bruikbare palen op te halen, waarop ze maandenlang voor ons hebben opgespaard en opzij gelegd. Ter voorbereiding van de afname zijn Sebastiaan van Kints en Boris Zeisser van Natrufied Architecture langs gegaan om te markeren welke palen bruikbaar zijn en uit te tellen hoeveel we daaruit kunnen zagen voor de gevel. Afgelopen woensdag 29.01.2020 is een berg van 50 ton aan meerpalen (dat zijn 38 dikke SUV peugeots) in twee maximaal beladen vrachten naar Zaandam vervoerd. Het was een waar spektakel. De partij mag een jaar op dit terrein van woningcorporatie Rochdale liggen, waarvoor we ze erg dankbaar zijn! We zijn voor de kerst naarstig op zoek gegaan naar opslag locaties nabij Amsterdam, en kunnen de partij hout hier opslaan tot we ermee gaan bouwen.

Volgende stappen

De palen moeten in het komende half jaar door ons (voor zover mogelijk) van staal worden ontzien en verzaagd tot de onderdelen zoals getekend in het ontwerp. Hiervoor kunnen we terecht bij een zagerij in Rotterdam, die niet anders doet dan gebruikte meerpalen verzagen en het hardnekkige staal desnoods nog kan verwijderen.

Alle offertes hiervoor zijn binnen, dus het lijkt erop dat we een prachtige gevel van hergebruikt hardhout krijgen! We zullen in de komende tijd de footprint reductie berekenen (energie en CO2 besparing ten opzichte van nieuw materiaal), om in cijfers te zetten hoe duurzaam we nu echt zijn met deze hergebruikte Mikado.

We zijn druk in de weer met de gevelbekleding achter de Mikado. Deze wordt waarschijnlijk gebouwd van gebruikte scheepsplanken, die als bodem in containerschepen zijn gebruikt. Dit zijn dikke, Azobé planken in constante maten, met een gecorrodeerde laag van geoxideerd staal (door de containers), waarmee we de gehele gevel kunnen bekleden. Nog eens een mooie besparing! Hierover later meer.

Circulair bouwen wordt werkelijkheid bij De Warren

Duurzame missie

Proces

Meerpalen

Volgende stappen

Contact